Door Heleen Litmaath

Loopbaanbegeleiding is levensbegeleiding. Meer dan ooit, want de huidige arbeidsmarkt is zo snel aan verandering onderhevig dat het geen zin heeft om jonge mensen toe te rusten met tools voor een bepaalde functie. Het is van veel groter belang om ze (opnieuw) in verbinding te brengen met zichzelf. Wie zichzelf kent en geleerd heeft om vanuit eigenaarschap te werken, kan zich flexibel en succesvol bewegen op de arbeidsmarkt.   

LOB met hart en ziel
Loopbaanbegeleiding- en oriëntatie (LOB), daar draait het (werkend) leven van Martine Buijsen om. Dagelijks zet ze zich in voor goede loopbaanbegeleiding voor jongeren in het voortgezet onderwijs, als eigenaar van opleidingsinstituut LOB123. Zelf betrad ze in 1999 de arbeidsmarkt als jobcoach. Ze kwam toen vers van de Academie voor Mens en Arbeid als studie-en beroepskeuzeadviseur. Na acht jaar ervaring als jobcoach maakte ze de overstap naar het onderwijs en werd decaan op een middelbare school. Daar kreeg ze te maken met discrepanties tussen de voorbereiding op de opleidings- en beroepskeuze en de vraag die de arbeidsmarkt wérkelijk stelt aan young professionals van nu: weten WIE je bent en HOE je van betekenis wilt en kunt zijn. Het geijkte ‘maak eens een top 3 van opleidingen’ in de mentorles is niet meer voldoende. ‘We willen ze laten ontdekken waar hun vuurtje zit door ze veel mee te laten maken; de onderwijstijd als proeftuin’, aldus Martine.

Veel verschillende dingen zien, proeven en ervaren. Om vervolgens deze ervaringen onder begeleiding, door een ervaringsgericht loopbaangesprek, betekenis te gaan geven. Een belangrijk uitgangspunt voor elke begeleider zou moeten zijn “staat deze leerling aan? Is deze leerling in staat om stappen te zetten?” Voldoende zelfsturing, dát is wat mensen anno nu nodig hebben om hun eigen loopbaan vorm te geven en het risico op burn-out of bore-out zo klein mogelijk te maken.”

Martine ontwikkelde steeds meer haar eigen visie op loopbaanbegeleiding in het onderwijs. Grote inspiratiebron was – en is nog steeds – Rupert Spijkerman. Op de Academie was hij al haar meest betekenisvolle docent en tien jaar na haar afstuderen ging Martine opnieuw bij hem in de leer. Hun hernieuwde contact mondde uit in de vraag van Rupert om zijn post-HBO opleiding voort te zetten. Met zijn gedachtegoed als basis richtte Martine in 2015 het opleidingsinstituut LOB123 op. Met als missie: loopbaanbegeleiding in het onderwijs professionaliseren. Loopbaanbegeleiding is niet iets voor ‘erbij’, het is één van de belangrijkste pijlers van ons onderwijs.

Loopbaancompetenties
De loopbaancompetenties van Marinka Kuijpers – eveneens Noloc Kennisprofessional – zijn door Martine en collega’s voor het onderwijs vereenvoudigd zodat de taal beter aansluit bij de beleving van de leerlingen en hun mentoren/docenten. Hierdoor wordt de vraag ‘waartoe doen wij LOB in het onderwijs?’ gemakkelijker te beantwoorden.  De drie pijlers die hiertoe als vertrekpunt zijn opgesteld, zijn:

1. Ontdek jezelf; loopbaancompetenties kwaliteiten- en motievenreflectie
2. Ontdek de wereld; loopbaancompetenties studie- en werkexploratie en netwerken
3. Ontwerp je route; loopbaancompetentie loopbaansturing

Martine: “We leiden mensen op voor een arbeidsmarkt die zes keer gaat veranderen tijdens hun loopbaan. Bestaanszekerheid vind je niet meer bij een werkgever. Je kunt je werkgeluk en bestaanszekerheid dus niet meer extern wegleggen, je moet het bij jezelf zoeken en vinden. Daarom is eigenaarschap essentieel voor een betekenisvol en vervullend (werkend) leven. Tegelijkertijd is het niet vanzelfsprekend dat pubers zomaar dat lijntje met zichzelf vinden en houden. Hierbij is échte coaching nodig, naast iemand staan, uitvinden wat er in de weg staat om bij iemands motivatie te komen. Je kunt pas met loopbaancompetenties aan de slag als een leerling zélf achter het stuur zit van zijn of haar autootje. Dat is nogal wat.” De begeleiders die Martine en collega’s opleiden leren veel over ontwikkelingspsychologie, zodat ze aan kunnen sluiten bij de mogelijkheden én onmogelijkheden van jongeren in de puberleeftijd. En uiteraard leren ze ook waar ze leerlingen naar kunnen doorverwijzen als er andere hulp nodig is. LOB vraagt om een individuele aanpak, het is geen trukendoos. Een leven lang ontwikkelen (LLO) begint hier en dat vraagt om professionele begeleiding. Inmiddels weten veel mentoren, decanen, andere onderwijsprofessionals/teams de weg te vinden naar LOB123 om hun begeleiding te professionaliseren en zo jongeren beter voor te bereiden op de toekomst.

Niche van betekenis
Als Noloc Kennisprofessional wil Martine de twee partijen die zich in Nederland inzetten voor loopbaanbegeleiding in het onderwijs samenbrengen. En dat zijn Noloc en BiOND, de vereniging en expertisecentrum voor begeleiders van jongeren op het voortgezet onderwijs en het mbo. Martine wil zich er hard voor maken dat Noloc en BIOND samen een raamwerk creëren waaruit scholen kunnen putten, om zo de kwaliteit van loopbaanbegeleiding te meten en te borgen. Noloc mag van Martine meer en meer gezien en ingezet worden als kennispartner voor loopbaanbegeleiding in het onderwijs. Samen met haar collega-Kennisprofessionals gaat Martine maar wát graag aan de weg timmeren om het onderwijs loopbaangericht(er) te maken. 

Foto: Marieke Tjang van BiOND