SEO: Economisch onderzoek naar skills
Eens in de twee jaar organiseren de SER en het CBS samen een symposium waar een nieuwe bundel wordt gepresenteerd over een actueel thema op de arbeidsmarkt. Dit keer was het thema Skills (themanummer van het Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken, 2022, no 2). Belangrijk onderdeel in de bundel was het onderzoek van SEO naar huidige initiatieven en hun effect.

Eerst maar even de definitie, hoe is gekeken naar skills in dit onderzoek:

• Skills zijn harde en zachte competenties die mensen in staat stellen te functioneren op de arbeidsmarkt.

De vraag die centraal stond tijdens het symposium was:

• Functioneert een arbeidsmarkt die georganiseerd is rond taken en vaardigheden beter dan een samenleving georganiseerd rond diploma’s, zoals we al decennia lang gewend zijn?

Het was een deftige dag, georganiseerd in de Vereeniging, een oude herensociëteit, vrijwel naast de Eerste Kamer in Den Haag. Directies van TNO en CBS boden de onderzoeksbundel aan Dennis Wiersma, Minister van Onderwijs, aan die deze in ontvangst kwam nemen.

De gedachte achter het introduceren van de skills-aanpak, naast diploma’s, is dat hiermee mensen makkelijker zouden kunnen overstappen van werk naar werk, intersectorale mobili­teit makkelijker wordt en duurzame inzetbaarheid wordt vergroot.

Positief
Wie een positieve blik wil hebben kan zeker een aantal mooie quotes noteren:

• De minister wil LLO (leven lang ontwikkelen) stimuleren en vindt dat het voor iedereen makkelijker en toegankelijker moet worden om tijdens je werkende bestaan te blijven leren.
• Vanaf dit najaar wil de Minister een leeroverzicht introduceren voor iedereen waarin je makkelijk je diploma’s kunt vinden maar ook tips krijgt over mogelijke vervolg cursussen die interessant voor je loopbaan kunnen zijn. Dit leeroverzicht biedt iedereen die mogelijkheid via www.leeroverzicht.nl.
• Vanuit de SER is een actieplan gemaakt rondom skills en onderzoekers van diverse universiteiten hebben onderzoek gedaan naar het thema waardoor er meer kennis aanwezig is.

Onvoldoende bewijs dat skills-aanpak werkt
Hier zit tegelijkertijd direct het knelpunt. Dezelfde wetenschappers en onderzoekers concluderen dat het onderzoek nog niet voldoende is en dat er gewoon nog geen bewijs is dat de skills-benadering werkt. Het grote optimisme waarmee skills als veelbelovende nieuwe aanpak werd geïntroduceerd om duurzame inzetbaarheid en intersectorale mobiliteit te bevorderen is dus behoorlijk getemperd.

Vanuit de AWVN (werkgevers) werd benadrukt dat werkgevers hulp nodig hebben bij het vertalen van hun functies in skills. Zij zouden dit als lastig ervaren en nog niet direct de voordelen van deze aanpak zien in de praktijk.

Een aantal feiten op een rijtje:

• Drie Ministeries blijken opdracht­gever van het skills onder­zoek dat is uitgevoerd door SEO in samenwerking met het ROA: Ministeries van Sociale Zaken & Werkgelegenheid (SZW), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en Economische Zaken en Klimaat (EZK) Er is dus belangstelling genoeg.
• Er zijn 43 initiatieven op het gebied van skills in Nederland van waaruit een bijdrage geleverd kan worden aan de Nederlandse arbeidsmarkt. Hiervan zijn er 17 geïnterviewd voor het onderzoek.
• Er blijken veel kansen maar ook belemmeringen aan de aanpak met skills.

De belangrijkste nadelen van de skills-benadering zijn dat het erg talig is en daardoor minder makkelijk aansluit bij lager opgeleiden, voor wie het juist (extra) is bedoeld. Ook blijkt het lastig om uit de vele initiatieven een centrale lijn te ontwikkelen, een gemeenschappelijke noemer voor alle skills. Dus waar taal sowieso al een probleem lijkt omdat de definities voor een skill erg theoretisch zijn, is er ook geen overeenstemming wiens definitie nu de beste is en gebruikt gaat worden.

Een docent van een hogeschool toonde zich in de pauze hier erg gefrustreerd over: ‘We willen wel opleiden tot bepaalde skills maar geef ons dan werkbare definities waar we mee aan de slag kunnen’. Vooralsnog lijkt geen enkele partij, ook de overheid niet, van plan om de regie hierover naar zich toe te trekken.

Bevlogen
De huidige initiatieven worden uitgevoerd door bevlogen professionals maar zijn daar tegelijkertijd ook afhankelijk van. De initiatieven zijn nog niet breed gedragen en bij het wegvallen van de huidige initiatiefnemers wordt direct het voortbestaan van de initiatieven bedreigd.

In onderstaand overzicht een samenvatting van voor- en nadelen, ofwel vertaald in mogelijkheden en uitdagingen:

Tijdens het Seminar benadrukte Peter Oeij van TNO de impact van technologie op de verdere ontwikkeling van een skills-gerichte arbeidsmarkt. Hij pleitte voor technologie waarbij de technologie niet zelf het uitgangspunt is voor de inzet maar het probleem zelf uitgangspunt moet zijn. Technologische oplossingen hebben consequenties voor de ervaren kwaliteit van werken en leren.

Panelgesprek en wandelgangen
De bijeenkomst werd afgesloten met een panelgesprek waarbij ANWV, House of Skills, SER en TNO de vraag kregen: waar staat skills over twee jaar?

Vanuit TNO waren ze heel duidelijk: over twee jaar is het er nog niet, zeker niet als centrale aanpak in Nederland.

Vanuit de SER werden voorzichtig een paar zorgen geuit: ze hadden werkgevers gezocht die al goed aan de gang waren met Skills maar die bleken niet makkelijk te vinden. Zij spraken de hoop uit dat dit over twee jaar beter zou zijn.

House of Skills droomde over het verbeteren van de aanpak door alle best practices vanuit de verschillende initiatieven te bundelen en zo te komen tot een goed werkend systeem.

De AWVN hoopte dat een skills-paspoort onderdeel wordt van de centrale aanpak vanuit de regionale loopbaancentra die momenteel worden opgezet.

In de wandelgangen werden na afloop vragen gesteld over wat nu het verschil is tussen EVC en skills, over de verschillen tussen competenties en skills. Een oud-professor memoreerde aan al eerder gedane arbeid waarbij prachtige overzichten ontwikkeld zijn rondom vaardigheden, maar die na zes jaar in de vergetelheid is geraakt. ‘Waarom nu weer helemaal opnieuw beginnen?’ vroeg hij zich af.

Zijn skills niet gewoon oude wijn in nieuwe zakken? En blijven we de komende tijd aandacht houden voor het onderwerp nu Europese subsidies ten einde komen voor skills? Arbeidsmigratie-vraagstukken lijkt het volgende onderwerp dat door Europa op de agenda wordt gezet.

In ieder geval is duidelijk dat een centrale arbeidsmarktaanpak vanuit skills op korte termijn niet realistisch kan worden geacht. Als alle partijen benadrukken dat er nog geen bewijs is dat het levert en overheid noch andere partijen regie en eigenaarschap pakken dan lijkt het erop dat we maar beter gebruik kunnen blijven maken van de voordelen, maar ons hier verder niet op blindstaren.

Onderzoeksrapport
Wie meer wil weten over het onderzoek kan het complete onderzoeksrapport downloaden . Zeker de moeite waard voor wie verder in wil duiken op het onderwerp.

Blijf op de hoogte en breng skills bij je klant in kaart
Moeten we de skills-benadering daarmee afschrijven voor loopbaanadvisering? Dat is te cru en te eenzijdig.

Door de technologische ontwikkelingen ligt het voor de hand dat skills toch als nieuwe ‘munteenheid’ naast diploma’s gezien zullen blijven worden. In diverse nieuwe instrumenten die op de markt zullen komen bieden skills wel degelijk een mogelijkheid om fijnmaziger met matching om te kunnen gaan. Want wat wel duidelijk lijkt is dat diploma’s alleen als  te grofmazig worden ervaren en dat er behoefte is aan een manier om preciezer, fijnmaziger in kaart te brengen wat iemand kan. Er blijkt behoefte aan kortdurende trainingen en cursussen om mensen bij te spijkeren op relevante kennis. Hogescholen en andere opleiders zien deze tendens en zijn hiermee bezig.

Voor loopbaanprofessionals en jobcoaches is het dus verstandig om nieuwe instrumenten goed in de gaten te houden en vaardigheden en skills expliciet in kaart te blijven brengen bij hun klanten. Goede interpersoonlijke skills en oplossingsgerichte houding bleken overigens het meest aanwezig bij medewerkers van snelgroeiende bedrijven. Daarop focussen en coachen lijkt dus altijd een goed idee.