You don't know what you got until you lose it!

Een week vakantie, samen met mijn lief bij onze vrienden Gerrit en Mirjam in Portugal. De sleur doorbreken, waarin we vaak zo snel aan elkaar voorbij gaan, dat we nauwelijks meer dan een prettige maar geautomatiseerde gewoonte voor elkaar lijken. Terwijl het leven zo kort is, en onze liefde kostbaar. Samen uit de stagnatie, weer opnieuw elkaar en onszelf ontdekken. Waarom neigen we in werk, liefde en alles wat van waarde is toch zo gemakkelijk te verstenen?

In de fysica worden er bij niet-lineaire systemen 4 fasen onderscheiden: groei, stabilisatie, stagnatie en bifurcatie (uiteenvallen of aanzet tot nieuwe groei). Denk aan kauwgum, eerst moet het een prettige vorm krijgen (groei), dan is het prettig en smaakvol (stabiliteit) om ongemerkt over te gaan naar een smakeloze massa (stagnatie), die zo gaat irriteren, dat je hem uitspuwt of een nieuwe toevoegt (bifurcatie). Toegepast op werk (een nieuwe baan) en liefde (relatie/vriendschap) zijn dezelfde 4 stadia te herkennen: ze zijn als lente, zomer, herfst en winter. In de groeifase pas je jezelf aan. Dat vraagt de nieuwe situatie van je. Je aanpassingsvermogen bestaat uit accommoderen (nieuwe denk, doe en geheugen schemata vormen) en assimileren (activiteiten inpassen in de reeds ontwikkelde accommodaties). Het accommoderen kan door inleven, voelen, spiegelen, nadoen, meedoen, instructie, redeneren etc. Kortom, door leren. 

Een jong stel accommodeert vaak door bv nachtenlang te praten: definieer of wordt gedefinieerd. Accommoderen, jezelf actief aanpassen, kost veel energie. De groeifase (feitelijk de vorming van adequate accommodaties om de relatie of werkactiviteiten in te kunnen realiseren) vereist dan ook veel energie. Verliefdheid, of grote blijheid met de baan, helpt deze energie voor de groeifase vrij te spelen. Ze gaat geleidelijk over in een fase van stabilisatie. Hierin ben je al veel meer aan het assimileren, hoewel je nog steeds ook actief aan het aanpassen/accommoderen bent. Na verloop van tijd gaat de fase van stabilisatie over in een fase dat de processen volledig geautomatiseerd verlopen. Accommodatie is nog nauwelijks of niet meer nodig. Het assimileren van de activiteiten in de reeds ontstane schemata is voldoende. Voor het brein prettig, de automatische piloot draait op weinig energie en is in principe behoorlijk foutloos. Maar denk aan de kauwgom, de smaak dreigt te verdwijnen, en irritatie ligt op de loer.

Ongewild zit je in een sleur, in stagnatie. En voor een partner of werkgever kan dit storend zijn. Immers, de activiteiten van het bedrijf of de afdeling zijn aan verandering onderhevig, terwijl mensen in de stagnatiefase niet meer vanzelf meeveranderen. Deze fase komt soms net nadat drie tijdelijke contract in een vast contract zijn omgezet. Of als na een paar jaar samenwonen het boterbriefje is getekend. De energie die in de groei en stabilisatiefase vanzelf werd geïnvesteerd in het werk of de relatie, wordt nu aan andere zaken besteed. Dit gaat vroeg of laat wringen, en brengt het werk, of de relatie naar de bifurcatiefase: erop of eronder. Nu uit de sleur stappen en je partner weer echt gaan veroveren, of toezien hoe je lief of jijzelf er met het werk, een ander, of beide vandoor gaat. En dan meehuilen met al die popsongs: torn between your lover and the love you left behind (Queen)..

Gelukkig gebeuren er altijd dingen (reorganisaties, verhuizingen, zwanger worden) die eisen dat je opnieuw de pootjes eronder zet, opnieuw in groei komt. Je moet dan wel op je werk, of relatie gericht blijven, en daar ligt in onze snelle en versnipperende wereld een uitdaging. Zonder inspanning is het niet mogelijk vanuit stagnatie opnieuw tot groei te komen. Bifurcatie is noodzakelijk. Conflict, of ongeluk, of pech motiveren tot inspanning, net als zelf het conflict of de grens te zoeken. Of een time out, of een teamuitje, of iets totaal anders gaan doen, zodat je opnieuw de "pootjes eronder " moet zetten. Dat geeft de kans de gestagneerde ontwikkeling weer op gang te brengen. Mijn lief en ik hebben er van genoten!

Jan Willem de Graaf, 

Lector Brain and Technology, Saxion Academie Mens en Arbeid

Geeft op 21 november een verdiepingsbijeenkomst.