‘Hoe voorkomen we dat mantelzorgers uitvallen?’

Hoe loopbaancoaches en werkgevers mantelzorgers kunnen ondersteunen

door Jolan Douwes 

Vriendelijk verzoek via de mail: ‘Kun je naar ons kantoor in Spijkenisse komen, want ik heb een zieke hond die ik niet lang alleen kan laten.’ Yvonne van Ham komt op de afgesproken tijd aangerend, net terug van huis waar haar Border Collie herstelt van een infarct. De HR Business Partner van Croonwolter&dros was tien jaar lang mantelzorger voor haar vader en na zijn overlijden voor haar moeder. Ook haar hond kan rekenen op haar toewijding. 

Geen wonder dat Van Ham zich inzet voor medewerkers die hun baan combineren met de zorg voor dierbaren. Ze werkt al 35 jaar bij Croonwolter&dros, bekend van onder andere de renovatie van de Tweede Kamer en de Noordtunnel (A15). Het elektrotechnische en werktuigbouwkundige installatiebedrijf telt ruim drieduizend medewerkers en twintig vestigingen en is onderdeel van het concern TBI.

Hoeveel medewerkers ook mantelzorger zijn, is niet bekend. Maar dat aantal zal de komende jaren ok bij dit bedrijf alleen maar groeien. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) telt vijf miljoen Nederlanders, van wie er ruim 2 miljoen een betaalde baan combineren met extra zorgtaken.

Verrassende uitkomst

In een kantoortuin met uitzicht op snelwegen vertelt de HR Business Partner over een enquête die ze in 2024 heeft gehouden onder 250 medewerkers van de regio Zuidwest. Daaruit blijkt dat zestig collega’s intensieve zorg verlenen. Achttien verwachten dat binnen vijf jaar te gaan doen. Het merendeel is ouder dan 45 jaar en werkt fulltime. De uitslag was verrassend, omdat acht op de tien medewerkers van dit bedrijf man is. Traditiegetrouw komt mantelzorg vaker op de schouders van vrouwen terecht.

Was jij verbaasd over de uitslag?

Van Ham: ‘Ik had wel verwacht dat we ook een aantal verborgen mantelzorgers hebben. De enquête was natuurlijk anoniem, maar ik ben met medewerkers in gesprek gegaan. Toen werd me al snel duidelijk wie hiermee te maken heeft. Een servicetechnicus vertelde bijvoorbeeld dat hij thuis een autistisch jongetje heeft dat veel begeleiding nodig heeft. Hij heeft daar veel spanning van. Deze medewerker mag van ons zorgverlof opnemen als dat nodig is. Dat is eigenlijk bedoeld voor kortdurende zorg. Daarom ben ik er voorstander van dat we ook mantelzorgverlof aanbieden, maar zo ver is het nog niet. Ik ben al blij dat bijna honderd medewerkers dit jaar - ook om andere redenen - zorgverlof hebben opgenomen met 70 procent loondoorbetaling.’

Heb je de meeste mantelzorgers nu in beeld? 

‘Nee, maar de mensen weten me te vinden als het nodig is. We hebben ook een aantal niet-Nederlandstalige collega’s uit Polen, Eritrea en Syrië. Voor hen is privé vaak privé. Geboortes delen ze enthousiast, want die zijn feestelijk. Maar een zieke moeder of een kind met een beperking zien ze vaak als hun eigen zaak. Daar kan ook de angst achter zitten dat ze erop afgerekend worden op hun werk. Als ze mee naar het ziekenhuis moeten, zeggen ze vaak dat ze een afspraak hebben met de tandarts of de dokter.’

Bouwplaats

Van Ham weet dat het voor medewerkers op de bouwplaats veel lastiger is om mantelzorg met hun baan te combineren dan voor kantoorpersoneel. Zij hebben te maken met roosters die niet altijd omgegooid kunnen worden. Het recente rapport ‘Praktisch opgeleiden in de knel door combinatie werk en mantelzorg’ van ABN AMRO signaleert dezelfde obstakels. Mensen die praktisch werk doen, hebben vaak minder vrijheid om hun eigen werktijden te bepalen. Bovendien heeft niet iedereen de mogelijkheid om betaalde hulp in te schakelen. En wie minder gaat werken om te kunnen mantelzorgen, gaat ook minder verdienen, ‘wat de druk verder vergroot’. 

Volgens het rapport zijn werkgevers onmisbaar voor de ondersteuning van mantelzorgers. Flexibele roosters helpen, maar ook professionele hulp en advies. Bij Croonwolter&dros kunnen medewerkers op kosten van het bedrijf een mantelzorgcoach inzetten. Die mogelijkheid is opgenomen in de flexibele arbeidsvoorwaarden. Sinds september is op interne kanalen zoals narrowcasting en intranet te vinden waar mantelzorgers terechtkunnen. Zo loopt er op initiatief van Yvonne van Ham een pilot met een spreekuur van een mantelzorgcoach.

Kun je aan de verzuimcijfers zien of de maatregelen effect hebben?

‘Helaas is deze informatie niet beschikbaar, omdat een ziekmelding die te maken heeft met mantelzorg vaak onder de radar blijft.’ 

Merk je dat medewerkers zich om die reden ziekmelden?

‘Ja, dat komt vast wel eens voor als ze vastlopen. Soms zoeken mensen rust in verzuim, met het gevaar dat het onder het mom van een burn-out gebeurt. Liever heb ik dat ze hun leidinggevenden of mij eerlijk vertellen wat er aan de hand is. Zeker voor mannen is dat vaak lastig; ze willen zich niet laten kennen. Uit onze enquête blijkt dat vier op de tien mantelzorgers hun leidinggevenden inlichten over hun extra zorgtaken. Dat is minder dan het gemiddelde: ruim de helft (SCP).’ 

Ik vraag me af of mantelzorg al op het netvlies van job- en loopbaancoaches staat

Hoe doe jij dat zelf als mantelzorger?

‘Mijn leidinggevende weet van mijn situatie. Gelukkig vraagt hij er ook naar. Ik heb ook wel eens gesprekken met een mantelzorgcoach. Zij weet de weg in alle regelingen en formulieren; dat helpt. Toen mijn vader nog leefde, ging ik elke dag na mijn werk naar hem toe. Het thuisfront zag mij pas om acht uur ’s avonds - en dan moest ik nog eten. Mijn vader woonde in een verzorgingstehuis, omdat hij niet meer kon zien en lopen. Maar het personeel was altijd ergens anders bezig. Ik waste mijn vader, poetste zijn tanden en deed zijn pyjama aan.’

‘Vorig jaar is hij overleden, maar nu heeft mijn moeder last van stemmen in haar hoofd. Ze woont nog zelfstandig en wil haar huis niet uit. Ik bel haar elke dag, ga vaak langs en doe de boodschappen. Mijn ouders hebben vroeger goed voor mij gezorgd, nu is het mijn beurt.Natuurlijk ben ik wel eens moe, maar ik haal energie uit mijn werk. Collega’s komen ook naar me toe, omdat ik ervaringsdeskundige ben. Voor vragen kan ik altijd terecht bij de stichting Werk en Mantelzorg. Die heeft me ondersteund bij de enquête en de presentatie van de resultaten bij de HR-directie.’ 

Heb je het idee dat extra zorgtaken beperkend kunnen zijn voor iemands loopbaan?

‘Natuurlijk, je krijgt er sowieso een vol hoofd van. De notitieblokken die hier liggen, heb ik nodig om niets te vergeten. Daarom is goede ondersteuning zo belangrijk, ook van job- en loopbaancoaches. Ik vraag me af of dit onderwerp al goed op hun netvlies staat. Weten ze bijvoorbeeld hoeveel invloed langdurige mantelzorg heeft op de privéwerkbalans van een medewerker?’

Wat zouden coaches volgens jou kunnen doen?

‘Ze kunnen het onderwerp bij hun kandidaten aansnijden, bijvoorbeeld door te vragen: ben je mantelzorger of verwacht je de komende tijd mantelzorger te worden? Het is voor medewerkers ook handig om weten welke paden ze kunnen bewandelen voor hulp en advies. Praat erover en verwijs zo nodig door.’

Ook directies wil Van Ham oproepen zich meer in dit onderwerp te verdiepen. ‘Ze krijgen er vroeg of laat zelf ook mee te maken. Ik weet zeker dat er dan meer begrip is. Nu wegen de onbekendheid en de angst voor de kosten voor preventieve maatregelen toch vaak zwaarder. Het menselijke aspect is juist zo belangrijk; hoe voorkomen we dat medewerkers uitvallen?’