Ik (Marea de Bruijn red.) stap de werkplaats binnen en schuif aan, aan een grote steigerhouten tafel waaraan Ruud met één van de assistenten (elders cliënten of deelnemers genoemd) in gesprek is. Aan dezelfde tafel zitten een aantal andere assistenten een broodje te eten en weer een paar andere assistenten staan nog bij hun werkplek, de laatste dingen af te maken voor het tijd is om te lunchen.

De kunst van het leven niet verleerd

Een werkplaats die warmte uitstraalt en waar ik alleen maar vrolijke, vriendelijke gezichten zie. Een jongeman in een rolstoel stopt naast een oliedrum waar hij een leeg blikje cola op zet en met een hendel iets in beweging zet. Hierdoor wordt het blikje platgedrukt en het verdwijnt via een klepje in de oliedrum, dat een prullenbak blijkt te zijn. De jongeman, die één hand kan gebruiken glundert wanneer Ruud vertelt dat hij dit systeem helemaal zelf heeft gemaakt, zodat hij met één hand zijn blikje in elkaar kan deuken en weggooien.

Even later staat de jongeman in zijn rolstoel naast me om me op zijn telefoon nog een filmpje te laten zien van wat hij nog meer heeft gemaakt.

“Ik ben ontroerd en voel vooral ontzag voor de enorme veerkracht die deze jongeman laat zien.”

Hij was ooit, in ‘een vorig leven’ vrachtwagenchauffeur, maar door een auto-ongeluk is hij in een rolstoel beland, praat moeizaam en kan nog maar één arm bewegen. En wat ik ondanks dat alles waarneem, is een energieke, blijmoedige jongeman die het bij Ruud’s Rugzak enorm naar zijn zin heeft. “Wij zijn allemaal mensen die goed zijn zoals ze zijn en hij is de kunst van het leven niet verleerd” zegt Ruud mooi. Ruud heeft met zijn team jaren hard gewerkt om dit te mogen bereiken. Inmiddels heeft hij vestigingen in Goirle, Oosterhout, Waalwijk, Nijmegen en Breda komt eraan.

T-shirt: geloof, ongeloof, lef en aubergine

Ik ga met Ruud verder in gesprek en stel hem de volgende vraag: “Als je een T-shirt zou mogen ontwerpen die in één woord zou weergeven waar jij voor staat als professional, wat zou er dan op staan?”

Ruud: ‘Geloof… geloof in de mens. Geloof in de wetenschap dat als de motivatie er is, het goedkomt. Ongeloof is ook een woord dat ik zou kunnen gebruiken. Ongeloof over hoe wij met mensen omgaan. Hoe de politiek op mensen neerkijkt en hoe de jeugdzorg ontbreekt. En lef kan ook. Er is lef nodig om het anders te doen. Aubergine zou ik ook op kunnen schrijven beetje gekscherend): je moet erin investeren om gezonde, mooie vruchten te krijgen. En stop met zorg, ga ondernemen komt ook bij me op, maar dat is meer dan één woord.

Pionier

“Ik stel mezelf vaak de vragen: ‘wat kan het leven van mijn assistent leuker maken?’ en ‘hoe zou ik het willen als het mijn eigen zoon of dochter zou zijn?’ Daar probeer ik naar te handelen.”

Jos de Blok van Buurtzorg Nederland is het anders gaan doen. Hij is voor mij een voorbeeld hierin. Ik kwam vanuit het jongerenwerk per toeval in de (Jeugd)zorg terecht. Ik heb jeugdcentra opgezet, kleinschalige projecten, maar later ook plannen geschreven om ouderen te betrekken/ bedienen. Ben echt een pionier.

Buiten de lijntjes kleuren en verantwoordelijk zijn

 “Wat deed jij anders?” Ik durfde anders te denken en het anders te doen. Ik organiseerde dagbestedingsprojecten in de wijk. Ik stelde vrije tijd coaches aan die de wijk in gingen. Ik heb ze mee laten doen met programma’s als bijvoorbeeld de ‘beursvloer’ van de Rabobank, waar profit en non-profit elkaar ontmoeten. Wij waren gezamenlijk eigenaar van de club en evenveel verantwoordelijk voor het succes ervan.

“Niet voorzeggen wat iemand moet doen. Iedereen kent de missie, visie en doelstellingen. Ze hebben alle vrijheid om buiten de lijntjes te kleuren, maar moeten dat wel kunnen verantwoorden.”

Zowel toen als nu worden beroepskrachten uitgenodigd om fouten te maken. Niet met opzet uiteraard maar het is wel zo dat we van onze fouten leren en daardoor vervolgens betere resultaten boeken. Het gaat erom met andere ogen te durven kijken.

Begeleiden naar zelfstandigheid

Waar meet je succes aan af? Dat is het aantal geslaagde trajecten op einddatum (85%) maar vooral ook aan wat gebeurt er als het even tegen zit met iemand die bij ons is geweest, de ex-assistent dus. Als hij of zij wanneer het tegenzit, op zoek gaat naar ander werk, een uitzendbureau om zich bij te melden of terug naar school gaat, dan hebben wij het goed gedaan. Dan hebben wij de assistent van toen begeleid naar zelfstandigheid. Dan is er veel beklijft, een verandering opgetreden in het denken waardoor mensen op moeilijke momenten de juiste keuzes blijven maken en niet terugvallen in hun oude gedrag.

Drijfveer: het anders durven doen

Mijn drijfveer toen ik begon was iets starten wat er nog niet was en wat antwoord kon gaan geven op de vragen van mensen die heel erg tussen wal en schip vallen. Een sociale firma starten waarmee we het anders durfden te doen. Wars van bureaucratie, met korte lijnen en maximaal grote daadkracht. Een bedrijf starten (stichting/ANBI) zonder winstoogmerk dat afhankelijk is van de aanwezigheid van assistenten. Als die niet meer komen gaan we niet wanhopig proberen om onszelf in stand te houden maar heffen we de tent op. Fijn dat wij hier tijdelijk een baan hebben maar dat is ondergeschikt aan de belangen van onze assistenten. Als die door kunnen stromen laten wij ze los. Met name onze projecten staan daardoor regelmatig onder druk.

Meer op maat, leuker en goedkoper

Wij zijn een reactie op Zorg & Welzijn vanuit de gedachte dat het veel beter kan voor de klant. Veel leuker, veel meer op maat, veel efficiënter met veel meer (lange termijn) resultaat en vooral ook veel goedkoper. Als we in heel Nederland zouden durven doen wat we in Goirle met de projecten doen kunnen we de sociale werkvoorziening sluiten en gaan mensen echt veel meer meedoen in onze samenleving.

“We kunnen het bedrijfsleven een enorme impuls geven en je wilt niet weten wat we kunnen besparen als we het anders durven doen. Iedereen in dit land roept dat de “cliënt centraal staat”. Vaak is dat zo tot er afgerekend moet worden. Dan wint de macht van het geld. Dat heeft nog nooit iemand iets opgeleverd.”

Partnerschap

Ik had natuurlijk ook een heleboel vragen toen ik begon. Maar ik ben in de eerste maanden van 2010 brieven gaan schrijven aan fondsen. We hebben nooit overheidssubsidie gehad maar met de donaties van grote en kleine fondsen had ik zo het geld bij elkaar om te starten. Per 1 september 2010 zijn we ook daadwerkelijk gestart in onze eerst werkplaats op industrieterrein Tijvoort in Goirle zonder een cent schuld. Veel belangrijker dan geld is echter het partnerschap wat je met elkaar aan gaat. Je komt in netwerken terecht waar je anders nooit in zou zitten en dat levert beide partijen winst op. Ook het UWV had ik direct als partner omdat wij een antwoord hadden op de vragen van veel jongeren met een Wajong-uitkering. Essentieel is dus om een goed netwerk te hebben en om de juiste mensen mee te vragen.

Goed werkgeverschap

Toen ik hiermee begon heb ik een stichting opgericht die wordt geleid als een gewoon bedrijf. Ik moet bv. gereedschap en machines aanschaffen. Daar schrijf ik op af en dus moet er geld verdiend worden om over 5 of 10 jaar opnieuw te kunnen investeren. Naar mijn personeel heb ik de verplichting om goed werkgever te zijn. Ze werken allemaal met dezelfde passie als die ik heb maar mogen er ook vanuit gaan dat als het even tegen zit, ik reserveringen heb getroffen zodat ik ze niet direct hoef te ontslaan. En ondanks dat ik tijdens de coronaperiode voor het eerst een klein verlies heb geleden is dit voor ons geen enkel probleem geweest. Met betrekking tot personeel moet je dus mensen hebben die complementair zijn aan elkaar. Ik ben de pionier, mijn bedrijfsleidster de coach. Maar wij zijn niet meer of minder belangrijk dan onze assistenten, onze vrijwilligers of ons personeel. We hebben elkaar keihard nodig.

Waar komt de jongere zijn bed voor uit?

Toen we begonnen hebben we heel goed nagedacht over wat nou echt belangrijk is. Als je helemaal opnieuw begint kun je het ook echt zelf vormgeven. “Wij stelden onszelf de vraag: waar komt die jongere zijn bed voor uit? Dat was zeker in het begin de motor. Maar de motor is slechts een middel om de jongere gemotiveerd te krijgen zich te ontwikkelen tot een betrouwbare medewerker.

Respect en vertrouwen

De basis ligt hier in de werkplaatsen en projecten. Hier leren ze op een normale manier pauzeren bijvoorbeeld. Het eerste kwartier van de pauze zijn we met elkaar, praten over interesses, van alles en nog wat. Aan het einde van de dag maken we een rondje en vertelt iedereen wat er goed ging die dag en wat iemand de volgende dag beter gaat doen. Iedereen komt voor iets anders, heeft zijn eigen stukje ontwikkeling. Maar respect voor jezelf en de ander en vertrouwen in elkaar vormen de basis. We doen vooral dingen om een ander een plezier te doen hier in de werkplaats. Ik heb er heel hard aan gewerkt om dit voor elkaar te krijgen.

Los durven laten en van je fouten leren

Marea: “Waarin zit het grootste succes?” Ruud weet daar wel een antwoord op:

“Los durven laten. De kunst van het leidinggeven is je er niet mee te bemoeien. Laat mensen vooral doen waar ze goed in zijn zonder dat voortdurend voor te zeggen of ze daarbij in de nek te hijgen.”

Dat betekent ook fouten incalculeren en ervan leren, zoals ik eerder al vertelde. Er werken hier allemaal mensen met passie en ze vertellen allemaal hetzelfde verhaal. Misschien in andere woorden maar de strekking is altijd hetzelfde. Kleinschaligheid is ook een belangrijke succesfactor. In het bijzonder het elkaar daardoor kennen. En, een uniek product hebben.

Jatten maar!

Marea vraag tot slot: “Wanneer is de toekomst voor jou optimaal?” Als mensen dit idee gaan jatten! Als deze mensen in het gewone bedrijfsleven terecht kunnen met wat extra begeleiding erbij. We hebben om dat te bereiken een ander podium nodig. Momenteel zijn we partner in ‘board compagnons’ een groeiprogramma dat in België ontstaan is en momenteel in samenwerking met het Oranje Fonds in Nederland wordt uitgerold.

Nabeschouwing: erbij horen en persoonlijk leiderschap

Na het gesprek mijmert Marea nog even na:

“Ruud geeft in zijn verhaal mooi invulling aan het Engelse woord ‘belonging’, ‘erbij horen’. Goed zijn zoals je bent en mee mogen doen. Mee mogen doen op een manier die bij je past en een manier waarover jij zelf de regie voert.”

In essentie gaat dit volgens mij over persoonlijk leiderschap en het vertrouwen dat ieder zijn persoonlijk leiderschap pakt als hij daar de ruimte toe krijgt. Iedereen voelt zich evenveel ‘eigenaar’ van ‘Ruud’s rugzak!’ en iedereen voelt zich verbonden met elkaar.